گود برداری ساختمان یکی از مراحل ساخت و ساز است که جهت ایجاد فضای خالی در خاک برای ساخت طبقات، پارکینگ، احداث کانال و مخازن زیر زیرزمینی انجام می‌شود. در عملیات گود برداری، حفاری در پایین تر از سطح زمین و زیر پی ساختمان صورت می‌گیرد. در این مبحث سبلان در قصد داریم به نکات اجرایی گودبرداری ساختمان بپردازیم و همه چیز درباره گودبرداری را با یکدیگر بررسی نماییم.
تخریب و گودبرداری ساختمان چه زمانی صورت می‌گیرد؟
مبحث گودبرداری یکی از مراحل بسیار حساس و خطرناکی است که حتی عدم رعایت یکی از اصول آن می‌تواند منجر به حوادث جبران ناپذیری شود. گودبرداری اهداف مختلفی را به دنبال دارد و برای موارد متفاوتی انجام می‌شود. به عنوان مثال اگر قرار باشد یک ساختمان قدیمی تخریب شود و ساختمان جدیدی جای آن ساخته شود از عملیات خاکبرداری و گودبرداری استفاده می‌شود. یا برای حفر کانال و مخازن زیر زمینی عملیات تخریب و گودبرداری انجام می‌شود. یکی دیگر از اهداف تخریب برای ساخت پارکینگ‌های طبقاتی می‌باشد. از آنجایی که فضای کافی برای ساخت پارکینگ‌های طبقاتی بر روی سطح زمین وجود ندارد، با انجام عملیات تخریب و گودبرداری زمین، می‌توان پارکینگ‌های چند طبقه را در زیر زمین احداث کرد.
شرایط تخریب و گودبرداری ساختمان به چه صورت است؟
گودبرداری در زمین‌هایی باید انجام شود که بخشی از ساختمان یا تمام ساختمان پایین‌تر از سطح طبیعی زمین باشد. در پروژه‌های ساختمانی، زمین باید به شکلی خاک برداری شود که جداره‌های آن قائم یا نزدیک به قائم باشد. اگر خاکبرداری قرار است با عمق بیشتر از 8 متر انجام شود، ابتدا باید توسط مهندس محاسب یا ناظر مورد بررسی قرار گرفته و سپس عملیات انجام شود.
مهندس محاسب یا ناظر باید مراحل عملیات را به صورت زیر مشخص کنند:
- زمان شروع گودبرداری
- زمان برپایی سازه نگهبان
- زمان خاتمه گود برداری
سازه نگهبان چیست؟
سازه نگهبان به سازه‌هایی گفته می‌شود که جهت نگهداری خاک نصب و ساخته می‌شوند. هدف این سازه، محافظت از دیواره گود است و نه داخل گود. سازه نگهبان از ریزش دیوار و هر گونه اتفاقی که پایداری دیواره را به خطر بیاندازد جلوگیری می‌کند. اما قبل از ساخت سازه نگهبان باید جهت اطمینان از مقاومت دیواره عواملی همچون عمیق بودن گود، کیفیت مصالح، لرزه خیزی منطقه، نوع خاک و خواص مکانیکی و فیزیکی خاک دیواره را مورد بررسی قرار دهید.
گودبرداری ساختمان غیر اصولی به چه شکل است؟
مبحث گودبرداری مبحث بسیار حساس و پر خطری است. عدم رعایت اصولی نکات اجرایی گودبرداری ساختمان می‌تواند به ساختمان‌های مجاور آسیب برساند و خطرات جبران ناپذیر مالی و جانی به همراه دارد. اگر به هر نحوی گودبرداری غیر اصولی انجام شود، برای افراد مسئول پرونده قضایی تشکیل شده و طرح دعوا در مراجع خقوقی و قضایی مطرح می‌شود تا مشخص شود چه کسی مسئول اصلی خسارت بوده است.
عدم رعایت نکات فنی در هنگام گودبرداری چه عواقبی را در بر دارد؟
| سقوط کارگران یا عابر پیاده از ارتفاع |
| در خطر بودن وسایل و اموال داخل و خارج از گود |
| به خطر افتادن امنیت جانی افراد داخل و خارج از گود |
| مسمومیت افراد بدلیل تنفس بخارها و گازهای سمی |
| کمبود اکسیژن و خطر خفه شدن |
| سقوط آوار و ریزش دیوار |
| برخورد به تاسیسات زیرزمینی (گاز، آب، برق و…) و ایجاد خسارت |
قبل از شروع عملیات گودبرداری ساختمان چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
- هرگونه انشعابات مرتبط به تاسیسات مکانیکی و برقی باید توسط کارشناس فنی و بعد از اخذ مجوز قطع شود تا هیچگونه خطری ایجاد نکند.
- باید قبل از عملیات گودبرداری ساختمان سقف‌هایی صورت داربست فلزی و توری نصب شوند تا از سقوط اجسام و مصالح جلوگیری شده و ایمنی افراد مشغول به کار را فراهم آورد.
- باید قبل از تخریب بنا، مواردی همچون چگونگی اتصال دیوارهای مرزی و ساختمان‌های مجاور به یکدیگر، سقف و تیرهای مشترک، جنس و نوع مصالح، میزان فرسودگی و هرگونه ترک مورد بررسی کامل قرار بگیرد.
- اگر قرار است روش تخریب ساختمان مشخص شود، باید تحت نظر مهندس ناظر باشد.
- برای تخریب، تمامی تجهیزات و ابزارهای ضروری باید بررسی شود تا مانع از وارد کردن نیروهای دینامیکی و استاتیکی به سازه‌های مجاور شود.
- شناسایی انواع کانال‌ها، جدول‌ها، آب روها و تاسیات انتقال آب و فاضلابی که نزدیک به محل گودبرداری هستند. این شناسایی برای عایق بندی دیوار گودبرداری ضروری می باشد.
- در اطراف محل گودبرداری ساختمان باید حصار کشیده شود
- باید از میزان مقاومت دیوارهای اطراف محل گودبرداری اطمینان حاصل کرد و درصورت عدم مقاوم، باید عملیات مقاوم سازی را انجام داد تا از نشست و ریزش آن جلوگیری شود.
- تا حد امکان باید ساختمان‌های جانبی تخلیه شوند
- حتما باید برای جلوگیری از رفت و آمد عابران و پارک ماشین، تابلوهای هشدار نصب شود.
- به همسایه‌ها درباره خطرات تخریب و ریزش ساختمان اطلاع داده شود.
- هرگونه چاه فاضلاب باید شناسایی شده و توسط مصالح مناسب به طور کامل پر شود. معمولا چاه‌ها را با بتن پر می کنند و پس از رسیدن به سطح زمین با مواد دیگر پوشیده می‌شود.
تفاوت خاکبرداری و گودبرداری ساختمان چیست؟
خاکبرداری و گودبرداری ساختمان هر دو مراحل ابتدایی برای ساختمان سازی هستند اما با یکدیگر متفاوتد. عملیات خاکبرداری یعنی هم سطح سازی نواحی برجسته و برآمده خاک که قصد حفاری به صورت عمیق در آن وجود ندارد. اما گود برداری یعنی برداشتن خاک به عمق چندین متر. عملیات گودبرداری به دو صورت انجام می‌شود:
گودبرداری دستی
در زمین‌های کوچکی که امکان حفاری با ماشین آلات تخصصی وجود ندارد، عملیات خاک برداری و گود برداری به صورت دستی و با بیل انجام می شود.
گود برداری ماشینی
در زمین‌های وسیع و مناطقی قصد حفاری تا چند متر وجود دارد، عملیات گودبرداری اتنها با ماشین آلات حفاری سنگین امکان پذیر می باشد. در این فرایند، ابتدا توسط لودر یک سطح شیب دار حفر می شود که راه را برای ورود خود لودر و ماشین‌های حمل خاک باز می‌کند. ماشین آلات حفاری شامل بیل مکانیکی، مینی بیل مکانیکی، بیل دکل بلند، جرثقیل، بابکت، تاورکین، خاور، بادسون، کامیون تک و کامیون جفت می شود.
مراحل گودبرداری به ترتیب:
| عملیات خاک برداری |
| پنل برداری |
| تسطیح و آماده سازی برای پایدار کردن قسمت‌های مختلف دیواره |
| برداشت ترانشه و بارگیری کامیون‌های کمپرسی |
نقش و اهمیت انواع زمین در عملیات های گودبرداری و خاکبرداری
قبل از اینکه مشخص کنیم عملیات گودبرداری باید به چه صورت انجام شود و برای انجام عملیات به چه نوع ماشین آلاتی نیاز داریم، باید ابتدا نوع زمین را مشخص کنیم. به طور زمین‌ها به 5 دسته تقسیم می شوند.
زمین دستی
این زمین‌ها دارای خاک نرم هستند و با استفاده از ابزارهای دستی ساده مانند بیل مکانیکی و مینی بیل مکانیکی می‌توان عملیات خاکبرداری و گودبرداری را انجام داد.
زمین لجنی
زمین لجنی دارای خاک نرم بوده و از ریز دانه‌هایی شبیه به ماسه تشکیل شده است. دلیل نام گذاری این زمین به خاطر این است که خاک آن در صورت جذب آب به شکل الاستیک و یا همان لجنی درمی‌آید و باعث می‌شود ماشین آلات حفاری نتوانند به راحتی در آن حرکت کنند و در خاک گیر می‌کنند.
زمین کلنگی
کلنگی همانطور که از نامش مشخص است، دارای خاکی است که می‌تواند توسط بیل و کلنگ کنده شود. زمین کلنگی نسبت به زمین دستی و لجنی بافت سخت‌تری دارد اما آنقدر نرم هست که بتوان با کلنگ از روی آن خاک برداری کرد.
زمین دج
نام دج نام وسیله ای بوده که در قدیم برای حفاری زمین از آن استفاده میشده است. اکنون به زمین‌های سختی که با کندن کلنگ رد آن بر جای می ماند، دج گفته می‌شود.
زمین سنگی
زمین سنگی در دسته سخت ترین زمین‌ها قرار می‌گیرد و تماما از سنگ تشکیل شده است. این نوع زمین‌ها تنها با ماشین آلات حفاری قابلیت خاک برداری و گود برداری دارند.
بیشتر بخوانیم: درب های اتاقی و سرویس
چه اقدامات مهمی باید هنگام عملیات گودبرداری انجام شود؟
قبل از شروع مبحث گودبرداری باید اقدامات بسیار زیادی را انجام داد تا از بروز هرگونه آسیب جلوگیری کرد. یکی از مهم‌ترین اقدامات، انجام امور حافظتی جهت حفظ سلامت و ایمنی کارگردان می باشد. یکی از این اقدامات نصب حفاظ مناسب و توری‌های نخاله گیر برای جلوگیری سقوط مصالح به محل گود برداری می باشد. علاوه بر این باید از دستگاه‌های تهویه مناسب استفاده کرد تا از نشر گازهای سمی و خطرناک موجود در کانال جلوگیری شود.
همچنین باید قبل از انجام گودبرداری نوع خاک و زمین به طور کامل بررسی شود تا هیچ خطایی در طی فرایند گودبرداری رخ ندهد. قبل از انجام عملیات گود برداری باید موقعیت تاسیسات زیرزمینی مانند فاضلاب، لوله کشی‌های برق، گاز و .. انجام شود.
جمع بندی نهایی
در این مقاله از مجموعه مقالات سبلان در درباره نکات اجرایی گودبرداری ساختمان صحبت کردیم و تمامی نکات، هشدارها و اقدامات ضروری برای انجام عملیات گود برداری را با یکدیگر بررسی کردیم. مبحث گودبرداری عملیات حساس و پیچیده ای است که باید تمامی اقدامات مورد نیاز چه پیش از شروع ساخت وساز و چه حین شروع ساختمان سازی مورد بررسی قرار گرفته و به طور صحیح و اصولی انجام شود. تمامی اقدامات باید تحت نظر مهندس ناظر و افراد متخصص مربوطه صورت بگیرد تا از بروز هرگونه خطر و آسیب‌های جبران ناپذیر جلوگیری شود.